Kök Boya pamuk ve yünü renklendirmek için kullanılan en doğal boyadır. Bitkilerin kökleri, kabukları, dalları, gövdeleri, yaprakları, meyveleri, tohumları ve çiçekleri kök boyaları üretmek için kullanılır. Kök boyaların üretiminde hiçbir sentetik malzeme kullanılmamaktadır.
19. yüzyılın sonuna kadar kök boyalar yaygın olarak kullanılmıştır. Ancak 19. yüzyılın sonunda bu kullanımlar azalmaya başladı. Seri üretim ve sentetik boyaların hayatımızda aktif rol oynamaya başlamasıyla birlikte kök boyaların kullanımı azalmaya başladı. Bugün baktığımızda oldukça kısıtlı bir kullanım alanı görüyoruz. Anadolu’da özel el yapımı kilimlerde kullanılır.
Eşme kilimleri ise sadece kök boya kullanılan ender kilim türleridir. Ailemizin ve çocuklarımızın sağlığını düşündüğümüzde kökboyadan dokunan Eşme kilimleri en iyi tercihimiz olacaktır. Çocuklarımızın yürümeyi öğrenmeden önce en çok dokundukları zemin maalesef çoğu zaman halı oluyor. Kök boya ile dokunan Eşme halılarını evimizde ki halılara tercih ederseniz, çocuklarımızın en çok maruz kaldıkları yerleri kimyasal ürünlerle renklendirilmiş ürünlerden kurtaracağız.
Öyle güzel bir coğrafyada yaşıyoruz ki ülkemizde kök boyamaya uygun birçok bitki yetişiyor. Antik çağda, kökboya üretiminde dünyaya hakimdik. Ne yazık ki, sentetik malzemeler kullanılarak büyük ölçekli ve daha uygun fiyatlı üretim başladığında kök boyalara olan ilgi azaldı.
Kök boya ile tüm renkleri elde edebilirsiniz. Kullanılan kök boya bitkilerinin indirgenmesi ve çoğaltılması ile açık veya koyu renkler elde edilir.
Tüm renkleri farklı kombinasyonlarla karıştırarak yeni renkler ve tonlar elde edilebilir. Bununla birlikte, kök boyayı etkileyebilecek bazı faktörler vardır. Kök boyanmasını etkileyen başlıca faktörler şu şekilde sıralanabilir;
- Boyanacak yün yıkama
- Kullanılan suyun sertliği veya yumuşaklığı
- Çok az veya çok fazla boya
- Boyama sırasında su sıcaklığı
- Kaynama süresi
- Kaplamalarda İlave Edilen Yardımcı Madde Miktarı
Kök Boyanın Devamlılığı Nasıl Sağlanır?
Bilirsiniz, kök boyama için hammadde olarak kullanılan bitkiler tüm yıl boyunca bulunmaz. Ancak her mevsimin belirli zamanlarında yetişen bu bitkilerden faydalanmamız gerekiyor. Kök boyaları tüm yıl boyunca kullanmak için onları en olgun evrelerinde toplayıp kurutabiliriz. Bu nedenle, kök bitkileri uzun süre koruyabiliyoruz. Ancak her bitkinin her parçasını boya olarak kullanamayacağımız için dikkat etmemiz gereken bazı durumlar vardır. Bitkinin çiçeğini kullanacaksak, açtığında, yaprakları tam büyüdüğünde ve tohumları tam olgunlaştığında.
Kök Boya Nasıl Üretilir?
Boya yapımında kullanılan bitkileri iki grupta inceleyebiliriz.
ülkemizde büyümüş insanlar
tropik bölgelerde büyümek
Ülkemde birçok kök mahsul yetiştirilmektedir. Bunlara örnek olarak kiraz, çivit, pelin, kuru soğan kabuğu verilebilir. Bu arada en çok tercih edilen bitkilerdir. Bu bitkilerden sarı, kırmızı ve kahverengi gibi renkler elde edin.
Yünü sadece kök boya ile pişirirseniz, boyayı tamamen emmediği için istediğiniz rengi elde edemeyebilirsiniz. Bu yüzden yünün boyanmasını kolaylaştıran bazı yardımcı maddeler, mordanlar kullanmamız gerekiyor. Kökleri boyamadan önce yünün bu yardımcı maddelerle kaynatılmasına mordan boyama denir. Taşlarken ağır mineral tuzları kullanın. Bu tür herhangi bir tuz kullanılabilir, ancak en yaygın olarak kullanılan alumdur.
kök Boya Yapmak
Mordan ipliklerini kazanda bırakırken kök boyama için yeterince bitki ezin. 70 dereceye ulaşana kadar mümkün olan en düşük sıcaklıkta karıştırmaya devam eder. Su ısındıkça kök boya yapısındaki boyalar suya girer. Ayrıca sudan yüne geçer. İstenilen sıcaklığa ulaştığımızda ateşten alın ve yün ipi 24 saat bu suyu bekletir. Bu sürenin sonunda yün sabunla yıkanır ve kuruması için asılır. Kuruduktan sonra kök boya boyalı doğal yün ipliğiniz kullanıma hazırdır.
